บอกลาพลาสติก เทรนใหม่ที่ใครได้ประโยชน์?

เปิดปี 2563 ด้วยเรื่องราวดี ๆ ที่เหล่านายทุนใหญ่อย่างห้างดังเเละร้านสะดวกซื้อทั่วประเทศไทยพร้อมใจกันจับมือไม่เเจกถุงพลาสติก เพื่อลดขยะเเละรักษ์โลก ซึ่งเกิดเป็นกระเเสไวรัลเเละสีสันในโลกโซเชียลทันทีเมื่อชาวไทยหลายท่านครีเอทภาชนะไปใส่สินค้าเเทนถุงพลาสติก ที่จังหวะนี้ใครอยากจะเเจ้งเกิดก็ต้องรีบตักตวงเเละฉวยโอกาสเข้าไว้ เป็นกระเเสให้ได้ประลองพลังความคิดสร้างสรรค์ว่าใครจะ “เจ๋ง” กว่ากัน

หรือปัญหาเเท้จริงคือมนุษย์?

เราขอย้อนกลับมามองถึงจุดกำเนิดของถุงพลาสติกที่ถูกคิดค้นในปี 1959 โดยชาวสวีเดนนามว่า “สเตียน กุสตาฟ ทูลิน” ด้วยความตั้งใจดีที่จะช่วยโลกจากการที่ผู้คนใช้ถุงกระดาษกันอย่างแพร่หลาย เขาจึงได้คิดค้นถุงพลาสติกเพื่อมาลดจำนวนการตัดต้นไม้ที่นำมาใช้ในอุตสาหกรรมกระดาษ ถุงพลาสติกจึงมีความเเข็งเเรงทนทานเหนียวเหมาะเเก่การนำกลับมาใช้ซ้ำ ๆ เเต่เหตุการณ์กลับตาลปัตรเมื่อชาวโลกอย่างเรา ๆ ใช่ถุงพลาสติกเพียงครั้งเดียวเเล้วทิ้งทำให้เกิดปัญหาขยะพลาสติกล้นโลก หากเราใช้พลาสติกซ้ำอย่างที่มันควรจะเป็นตั้งเเต่เเรกเราจะสามารถช่วยเหลือสิ่งเเวดล้อมได้ตามที่ผู้สร้างถุงพลาสติกได้ตั้งใจไว้

ผู้ประกอบการณ์ได้ผลประโยชน์แบบเต็ม ๆ

ปฎิเสธไม่ได้ว่าถุงพลาสติกคืออีกต้นทุนสำคัญของผู้ประกอบการณ์โดยเฉพาะห้างร้านดังที่จะต้องมีการสั่งผลิตถุงพลาสติกลายของตนเองโดยเฉพาะ

ซึ่งในเเต่ละปีนั้นจะต้องมีหลายแบบ ตามช่วงเทศกาลก็มักจะต้องมีการตกเเต่งถุงให้ดูเข้าเข้าธีมอีกด้วย ทำให้ต้นทุนตรงนี้มีจำนวนเป็นหลักล้านบาทเเน่นอนยิ่งในร้านใหญ่ ๆ เเละมีสาขาจำนวนมากจำนวนถุงพลาสติกที่ต้องสั่งผลิตก็ยิ่งมาก เมื่อมีการประกาศเลิกใช้ถุงพลาสติกนั่นทำให้นายทุนได้ลดต้นทุนลงทันที ซึ่งบางที่ได้มีถุงพลาสติกเเละถุงผ้าขายเพื่อให้ผู้บริโภคอย่าง ๆ เรา ๆ ที่ยังไม่ชินกับการไม่เเจกถุงพลาสติกเวลาจับจ่ายสินค้าได้ซื้อใช้อีกด้วย ซึ่งนอกจากลดต้นทุนเเล้วยังได้ภาพของการรักษ์โลกซึ่งเป็นผลบวกในทุกด้านของผู้ประกอบการอย่างเเท้จริง

อุตสาหกรรมพลาสติกตกที่นั่งลำบาก

นโยบายการลดใช้พลาสติกแบบสุดโต่งนั้นจะทำให้เศรษฐกิจปีนี้เป็นฝันร้ายของภาคอุตสาหกรรม เมื่อการสั่งผลิตถุงพลาสติกลดลงรายได้ที่หายไปจำนวนมหาศาลทำให้โรงงานผลิตถุงพลาสติกจะต้องทบทวนตัวเองเเละปรับตัวอย่างหนัก เเละชะตากรรมของพนักงานจำนวนมากที่อาจต้องโดนเลย์ออฟอย่างเลี่ยงไม่ได้เพื่อลดต้นทุนการผลิต ซึ่งจะมีนโยบายใดมาช่วยรองรับภาคอุตสาหกรรมตรงนี้หรือไม่ก็ยังไม่อาจทราบได้

เงินบาทยิ่งเเข็ง ธุรกิจขยะรีไซเคิลยิ่งขยายตัว

ทิศทางของอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับขยะพลาสติกที่ดูจะไปได้สวยตอนนี้มีเพียงธุรกิจขยะรีไซเคิลที่ไทยได้เริ่มนำเข้าของเสียจากอุตสาหกรรมมาคัดเเยกเเละรีไซเคิลเพื่อนำไปเป็นวัตถุดิบทางอุตสาหกรรมหรือเพื่อกำจัดทิ้งสูงขึ้นในรอบ 5 ปีที่ผ่านมาถึง 7000% (อ้างอิงจากพิกัดศุลกากร) ยิ่งในช่วงที่เงินบาทไทยเเข็งสุด ๆ ขนาดนี้คือโอกาสของอุตสาหกรรมนำเข้า จริง ๆ เเล้วประเทศที่พัฒนาเเล้วมักจะหลีกเลี่ยงการนำเข้าของขยะเพราะขยะที่ปนเปื้อนจากอุตสาหกรรมนั้นจะส่งผลเสียต่อสิ่งเเวดล้อม ต่อตัวผู้คนที่ทำงานที่เกี่ยวข้องเเละยังเป็นสาเหตุของมะเร็ง รัฐบาลจะมีมาตราการกำหนดมาตราฐานเเละห้ามนำเข้าในขยะอิเล็กทรอนิกส์บางส่วน ซึ่งในไทยนั้นไม่ได้มีทิศทางที่ชัดเจนถึงมาตราการควบคุมขยะปนเปื้อนสารพิษ ทำให้เหล่านักเคลื่อนไหวทางสิ่งแวดล้อมกังวลเป็นอย่างมากถึงผลเสียในระยะยาวหากไทยกลายเป็นประเทศที่รับกำจัดขยะจากอุตสาหกรรมของประเทศที่พัฒนาเเล้ว

รักษ์โลกแบบแฟชั่นนั้นไม่ช่วยอะไร

เทรนกระเป๋าผ้ารักษ์โลกย่อมช่วยให้เรารู้สึกเป็นคนดีที่ได้ช่วยโลก ยอดขายของอุตสาหกรรมผ้าปีนี้คงพุ่งไม่น้อยเเต่ในกระบวนการย้อมสีต่าง ๆ นั้นก็แฝงไปด้วยการทำลายโลกไม่ต่างจากการใช้พลาสติกเช่นกัน เราอยากให้ทุกคนเเละตัวเราเองกลับมานั่งทบทวนอย่างใกล้ชิด ถามใจตัวเองดูเถิดมนุษย์ หากเรานั้นไม่ได้ตระหนักถึงความสำคัญของสิ่งเเวดล้อม ไม่เคยเรียนรู้ที่จะเเยกขยะ ไม่ปลูกวินัยในการใช้ซ้ำให้เป็นนิสัย เทรนรักโลกษ์แบบ Fast fashion เหล่านี้ที่เรากำลังอินมันจะคงอยู่ได้เเค่ไหนกันนะ? นโยบายแบบสุดโต่งนั่นคือการแก้ปัญหาเพื่อสิ่งเเวดล้อมอย่างเเท้จริง หรือเเค่รักษาผลประโยชน์ของใครกันเเน่?

บทสรุปของทางออกปัญหาพลาสติกจะถูกแก้ไขหากเราปลูกฝังนิสัยการใช้ซ้ำ เรียนรู้ที่จะรีไซเคิล ลดการใช้พลาสติกลงอย่างค่อยเป็นค่อยไป ภาครัฐกระตุ้นให้เกิดการกำจัดขยะอย่างเป็นระบบ ควบคุมการนำเข้า ศึกษาผลกระทบของนโยบายก่อนจะประกาศใช้อย่างจริงจังให้ครอบคลุมทุกด้านก่อนนำมาปรับใช้ สร้างวินัยการทิ้งขยะอย่างถูกที่ เพื่อสร้างนิสัยเเยกขยะให้คนในชาติ รณรงค์ทั้งเชิงรับเชิงรุกในเรื่องของสิ่งเเวดล้อม จัดกิจกรรมเพื่อลดขยะที่มี ณ ปัจจุบันเเละลดจำนวนขยะที่จะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งภาครัฐเเละเอกชน หากเน้นย้ำเเละพัฒนาบุคลากรในชาติให้มีคุณภาพทุกคนก็จะรักษ์โลกได้อย่างยั่งยืน

ขยะพลาสติกจากต่างประเทศ นำเข้ามาด้วยเหตุผลใด แล้วปลายทางคือที่ไหน

เมื่อช่วงต้นปีที่ผ่านมา ทางภาครัฐได้ออกมาตรการเรื่องการงดใช้ถุงพลาสติก หวังปรับเปลี่ยนพฤติกรรมคนไทยลดจำนวนขยะพลาสติกในประเทศลง เพื่อสิ่งแวดล้อมและคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชน ซึ่งเป็นเรื่องที่ดี แต่มองอีกมุมหนึ่ง เรื่องนี้ได้กลายเป็นที่ถกเถียงในสังคมพอสมควรถึงมาตรการรองรับการงดใช้ถุงพลาสติก เพื่อความเป็นรูปธรรมในอนาคต และอื่น ๆ ขณะเดียวกันทางภาครัฐและเอกชนก็ได้มีการนำเข้าขยะจากต่างประเทศในจำนวนมากอย่างต่อเนื่อง กลายเป็นความย้อนแย้งที่ชวนให้ประชาชนเกิดความรู้สึกสงสัยว่าแท้จริงแล้วทางภาครัฐต้องการลดหรือเพิ่มขยะให้กับประเทศนี้กันแน่

ย้อนกลับไปในปี 2561-2562 ประเทศไทยได้นำเข้าขยะพลาสติกจากต่างประเทศมากถึง 481,381 ตัน ถือเป็นจำนวนที่สูงเป็นอันดับต้น ๆ ของอาเซียน ซึ่งยังไม่รวมขยะอิเล็กทรอนิกส์จากต่างประเทศที่นำเข้ามาเช่นกัน คำถามคือทำไมเราต้องนำเข้าขยะพลาสติกจากต่างประเทศ ?

เมื่อพิจารณาแล้วมีหลายปัจจัยด้วยกัน อันดับแรกคือขยะพลาสติกในประเทศไทยมีความปนเปื้อนสูง จากความละเลยคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง การคัดแยกขยะปลายทางที่ไม่มีประสิทธิภาพมากพอ โรงงานรีไซเคิลต้องใช้ต้นทุนที่สูงขึ้นเพื่อลดการปนเปื้อนของขยะพลาสติก เมื่อเทียบกับการนำเข้าขยะพลาสติกจากต่างประเทศที่ปนเปื้อนน้อยกว่าและมีความพร้อมต่อการรีไซเคิลมากกว่า ซึ่งปลายทางของขยะพลาสติกรีไซเคิลเหล่านี้คือสินค้าที่อยู่ในร้านทุกอย่าง 20 บาท

ส่วนของขยะพลาสติกที่ปนเปื้อน ปลายทางของพวกมันคือการนำไปฝังกลบ กลายเป็นวงจรปัญหาที่สร้างผลกระทบกลับมาสู่พวกเรานั่นเอง นี่ยังไม่รวมถึงขยะประเภทอื่นที่นำเข้ามาและกลายเป็นปัญหากระทบทุกภาคส่วนในประเทศของเรา นอกจากนี้ต่างประเทศ โดยเฉพาะประเทศจีน มีนโยบายลดการนำเข้าขยะจากต่างประเทศ นี่จึงเป็นหนึ่งในเหตุผลที่ปลายทางของขยะพลาสติกจากประเทศอื่น ๆ เบนเข็มมายังประเทศอื่น ๆ ในอาเซียนแทน

คำถามที่ตามมาคือแล้วเราจะแก้ไขเรื่องของการนำเข้าขยะพลาสติกได้อย่างไรบ้าง ปัญหานี้คงต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายภาคส่วน ทั้งประชาชน ภาครัฐ และเอกชนร่วมมือกัน เราอาจเริ่มต้นที่ฝั่งประชาชนเริ่มคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง หน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องมีการปรับปรุงประสิทธิภาพในการจัดการขยะได้ดีขึ้น ภาครัฐออกมาตรการเกี่ยวกับการจัดการขยะและการนำเข้าขยะอย่างจริงจังมากขึ้น เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชน เพื่อสิ่งแวดล้อมที่ดีในอนาคต

อ่าน Scoop : CLEAN YOUR MIND by MERIGIN เพิ่มเติม 

- CLEAN YOUR MIND by MERIGIN : ขยะ/สังคม ถุงพลาสติกภัยร้าย หรือเป็นเพราะเราเอง - Intro
- How To ทิ้ง! เริ่มต้นที่มือ จบลงที่ไหน / การแยกขยะก่อนทิ้ง และความเข้าใจแบบผิด ๆ กับปัญหาที่ตามมา 
- ดูเเลสิ่งเเวดล้อมเริ่มต้นง่าย ๆ ในบ้านมาแยกขยะกันเถอะ
- Recycle Upcycle Zero Waste
- สิงคโปร์ต้นแบบการพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน