ถ้อยคำที่พาดหัวในชื่อเรื่องข้างบนนั้น...มิได้อยู่ในความหมายของมาเรียน เครน ที่เป็นเหยื่อของ นอร์แมน เบสต์ ใน Psycho หรือสาวจัสมิน ที่เป็นเหยื่อภาพลักษณ์ตัวเองในหนัง Blue Jasm

ทว่า คำว่า Clickbait นั้น อธิบายได้อย่างย่นย่อและเข้าใจโดยง่ายว่า มันหมายถึงเวลาเราไปเจอข้อมูล สกู๊ป การรายงาน บทความ งานเขียนสั้น ๆ ที่ “พาดหัวอย่างหวือหวา” เพื่อดึงดูดความสนใจเพื่อให้เราคลิกกดไลค์หรือชอบ แทบจะทันที!

ลูกเล่นอย่างหนึ่งของวัฒนธรรมป็อปอันนี้ก็คือ การนำเอา “ตัวเลข” มาเล่นคู่กับ The Best เช่น 7 หนังนางเอกหน้า X, 10 หนังแอ็คชั่นต้องมี, 50 นักบอลที่ล้มเหลว, 500 สโมสรที่มีเพลงเชียร์มันส์สุด และอื่น ๆ อีกมากมาย...

การทำการตลาดแบบ Clickbait Marketing นั้น มีอิทธิพลมาจาก “วัฒนธรรมตัวเลข” ของอเมริกัน ที่มักจะขายของ ขายสินค้าและขายโฆษณาอยู่กับตัวเลข เพราะคนทำสินค้าเขารู้ดีถึงความเปราะบางอ่อนไหวของสังคม เวลาเสพหรือปะทะข้อมูลแบบ “ตัวเลข+The Best”

เพื่อนผมคนหนึ่ง ซึ่งรู้ไม่เท่าทัน การขายของแบบ Clickbait Marketing วัน ๆ ไล่เก็บเรื่องทำนองนี้จากทุกแวดวง ...จนวันหนึ่ง ก็บ่นว่า “พอแล้ว เหนื่อย” เพราะเขามีไฟล์และบทความพวกนี้ ราว ๆ 500 ชิ้น โดยตั้งคำถามว่าทำไมเรื่องทำนอง 5 ดีที่สุด 7 หรูสุด 9 เยี่ยมสุด 11 เจ๋งสุด...มันถึงเต็มออนไลน์มากมายมหาศาลขนาดนั้น?

ผมอธิบายให้เขาเข้าใจว่า Clickbait นั้น มีสองแบบ ไม่ใช่จะมีแต่แบบเลว ๆ นะ อย่างแรกคือ Clickbait เล่นตัวเลขอันดับ ที่คัดมาจาก Committee หรือคณะกรรมการที่เลือกสรรมา ซึ่งไม่ทำบ่อย คล้าย ๆ กรรมการดนตรี หนัง วรรณกรรม หรือการจัดรางวัลประจำปี

ยกตัวอย่างเช่น The Rolling Stones เชิญกูรูมารีวิว 10 อัลบั้มเมื่อฉบับสิ้นปี หรือ Time เชิญนักวิจารณ์มาเลือก 10 หนังเยี่ยมประจำปี วรรณกรรมที่ดีที่สุดของปี อะไรแบบนี้ดูควรทำและมีคุณค่า หรือเอาแบบนิตยสาร Sight & Sound ที่ทุก ๆ 10 ปี เชิญผู้กำกับหนัง นักวิจารณ์หนัง และคนจัดจำหน่ายหนัง มาลงคะแนนเลือกภาพยนตร์ดีที่สุดในโลก จาก 2,045 เรื่อง อะไรแบบนี้ มันดูมีคุณค่ามี

คุณค่ามากกว่าอีกแบบหนึ่ง ที่เพื่อนผมเสพดื่มทุกนาที นั่นคือมีการจัดอันดับดีสุด เจ๋งสุด เยี่ยมสุด แบบ “รายวัน” ซึ่งในความเป็นจริง แม้จะมีความชอบธรรมในการจัด แต่มันไม่น่าเชื่อถือสักน้อยนิด เนื่องจาก...การจัดนั้น ไม่มีที่มา ไม่มีแหล่งข่าว หรือฐานที่มาประการต่อมา การจัดอะไรแบบนี้ การที่ทุกวัน หรือ Pop up เด้งขึ้นทุกเช้านั้น มันดูล่องลอย และแทบจะวัดไม่ได้ว่ามาตรฐานมาจากไหน เพราะต่อให้คนจัดจะมาจากตัวเขาเอง อาการหรือสภาวะดีที่สุด จะไม่สามารถเกิดขึ้นทุกวัน เนื่องจาก อะไรแบบนี้มันต้องการเวลาเพื่อพิสูจน์

เช่น คุณจะรู้ว่ามันที่สุดแห่งปีไม่ได้ ถ้ายังไม่ทันถึงปี หรือมันจะเยี่ยมสุดของปีได้อย่างไร ในเมื่อมันผ่านไป 6 เดือนเอง (ผ่านไป 11 เดือน ยังใช้คำว่า แห่งปีไม่ได้เลย เว้นแต่ว่า คุณเริ่มจาก ตุลาคมชนตุลาคมของปีถัดมา...)

ที่บางคนหรือหลายท่านอาจจะยังไม่ทราบอีกก็คือ คนทำการตลาดแบบ Clickbait เมืองนอกนั้น เขาก็เอาจำนวนคนกด like หรือชอบไปขายเอเยนซี่ โดยอ้างจำนวนคนมากด เพื่อไปหารายได้จากโฆษณาต่อ...

ไป ๆ มา ๆ เหยื่อของการกด หรือ คลิก ไม่ใช่ใครที่ไหนก็คือตัวเรานั่นเอง...ที่พร้อมจะเสพดื่มอะไรหวือหวาแบบนี้

และบางที อีกหน่อย พวกเขาอาจจัด “10 นิ้วคน กดไลค์เร็วสุด” ก็ไม่แน่...