ไม่มีอาหารชนิดใดชนิดหนึ่งที่สามารถต้านมะเร็งได้ด้วยตัวมันเองเพียงลำพัง อย่างไรก็ตาม มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่น่าเชื่อถือจำนวนมาก แสดงให้เห็นว่ามื้ออาหารที่ประกอบไปด้วยพืชผักหลากหลายชนิด เช่น ผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดขาว ข้าวกล้อง และ เมล็ดพืชต่าง ๆ ช่วยในการลดความเสี่ยงสำหรับมะเร็งหลายชนิด

โดยอาหารสามารถต้านมะเร็งได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม

ในทางตรงนั้น จากการศึกษาวิจัยพบว่าแร่ธาตุหลายๆชนิด วิตามิน และสารพฤกษเคมีต่าง ๆ แสดงผลต้านมะเร็งให้เห็น มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์สนับสนุนว่าการทำงานร่วมกันของสารอาหารต่าง ๆ ทำให้เกิดผลของการป้องกันมะเร็งได้อย่างดีที่สุด

สำหรับการต้านมะเร็งทางอ้อม จากการศึกษาวิจัยของสถาบัน AICR (American Institute for Cancer Research) พบว่า การมีเปอร์เซ็นต์ไขมันในร่างกายมากเกินไปเพิ่มความเสี่ยงในมะเร็งถึง 11 ชนิด นอกจากนั้น ผักและผลไม้โดยปกติแล้วจะมีแคลอรี่ต่ำกว่าอาหารกลุ่มอื่น ธัญพืชไม่ขัดขาวและเมล็ดพืชก็อุดมไปด้วยไฟเบอร์ ซึ่งช่วยในการควบคุมน้ำหนักซึ่งทำให้เป็นหนึ่งในเหตุผลของสถาบัน AICR แนะนำให้มีปริมาณอย่างน้อย 2/3 ของอาหารในจานของเราควรจะเป็นอาหารจากพืชผัก

หนึ่งในอาหารต้านมะเร็งที่คนไทยเราทุกคนสามารถหากินได้ไม่ยากนัก และมีประโยชน์มาก คือ ธัญพืชไม่ขัดขาว โดยเฉพาะ ข้าวกล้อง ดังพระราชดำรัส “ข้าวที่ออกเป็นสีลักษณะนี้เป็นข้าวที่มีประโยชน์ อย่างข้าวกล้อง คนไทยส่วนใหญ่ไม่ค่อยกินกัน เพราะเห็นว่าเป็นข้าวของคนจน ข้าวกล้องมีประโยชน์ทำให้ร่างกายแข็งแรง ข้าวขาวเม็ดสวย แต่เขาเอาของดีออกไปหมดแล้ว มีคนบอกว่า คนจนกินข้าวกล้องเรากินข้าวกล้องทุกวัน เรานี่ก็คนจน” พระราชดำรัสพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานแก่สื่อมวลชน เมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ.2541

มีงานวิจัยที่เป็นระดับ Systemic Review หรือ เป็นงานวิจัยมีระดับความน่าเชื่อถือสูงที่สุดจาก The BMJ (The British Medical Journal) ซึ่งตีพิมพ์เมื่อปี 2016 นี้เอง โดย Dagfinn Aune, et al. พบว่า การบริโภคข้าวกล้องและธัญพืชไม่ขัดขาวนั้น ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ มะเร็ง และอัตราการตายในทุกสาเหตุลง ไม่ว่าจะเป็น โรคระบบทางเดินหายใจ โรคติดเชื้อ เบาหวาน และอื่น ๆ

โดยงานวิจัยนี้ ศึกษาจากงานวิจัย 45 งานวิจัย ได้พบว่า การกินธัญพืชไม่ขัดขาวเพิ่มขึ้น 90 กรัมต่อวัน (ประมาณ ข้าวกล้อง ½ ถ้วยต่อวัน) นั้นช่วยลดระดับความเสี่ยงสัมพัทธ์ในกลุ่มโรคต่าง ๆ ดังนี้ ช่วยลดความเสี่ยงในการเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ 19%, โรคหลอดเลือดสมอง 12%, โรคหัวใจและหลอดเลือด 22%, ลดอัตราตายจากโรคมะเร็งทุกชนิดลง 15%, ลดอัตราตายจากทุกสาเหตุ 17%, ลดความเสี่ยงจากอัตราตายของโรคระบบทางเดินหายใจลง 22%, จากโรคติดเชื้อลง 26%, จากโรคที่ไม่ใช่โรคหัวใจและโรคมะเร็งลง 22%

นอกจากนั้น ธัญพืชไม่ขัดขาว ซึ่งได้แก่ ข้าวกล้อง ข้าวโอ๊ต ข้าวโพด ขนมปังโฮลวีต ข้าวบาร์เลต์ ข้าวฟ่าง และอื่น ๆ มีประโยชน์มากมาย ได้แก่ ถือเป็นแหล่งที่ดีของ แมงกานีส วิตามินบี 1 บี 3 บี 6 เซเลเนียม อุดมไปด้วยไฟเบอร์ และยังมีสารพฤกษเคมีที่มีประโยชน์ต่อร่างกายอีกมากมาย เช่น

• Lignans เป็นสารประกอบโพลีฟีนอล

• Saponins มีคุณสมบัติต้านมะเร็ง

• Alkylresorcinols 

• Phytic acid มีฤทธิ์ป้องกันมะเร็ง 

• Protease inhibitors อาจจะป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งได้

• Tocotrienols เป็นวิตามินอี มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ

จากผลของการศึกษาวิจัยแบบ Meta-analysis พบว่าการบริโภค ธัญพืช ไม่ขัดขาว รวมถึงข้าวกล้องมีผลในการลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจและมะเร็ง รวมทั้งช่วยลดอัตราตายจากทุกสาเหตุลงได้ การค้นพบนี้จึงสนับสนุนแนวทางปฏิบัติทางด้านอาหารที่ซึ่งแนะนำให้เพิ่มการบริโภคธัญพืชไม่ขัดขาวเพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดโรคเรื้อรังและอัตราการตายก่อนวัยอันควร