นึกถึงเมืองไกลชายแดนแห่งนั้น ภาพหลากหลายก็ผุดพราวขึ้นในวงล้อมขุนเขาสุดปลายเขตแดนไทย-มาเลเซีย

ที่ซึ่งเมืองเล็กแสนสงบซ่อนพรางผู้คนหลากหลายวัฒนธรรมทั้งจีน พุทธ มุสลิม ไว้ท่ามกลางอากาศเย็นสบาย รอบด้านคือขุนเขาห่มคลุมหมอกฝน

ณ วันที่บางอย่างเปลี่ยนแปลงไปราวกับโลกอีกใบที่ขับเคลื่อน เมืองเล็กอย่างเบตง จังหวัดยะลา กลับเต็มไปด้วยภาพหลากหลายที่ใครหลายคนพยายามเหนี่ยวจับมันไว้ ไม่ต้องการเห็นการหายสูญ

ดอกไม้เมืองหนาวเบ่งบาน หญิงมุสลิมในฮิญาบมิดชิด วัดเก่าแก่คู่บ้านเมืองสุขสงบ อาหารจีนแสนอร่อยในตลาดเช้า หรือแท็กซี่ทรงคลาสสิกย้อนยุค

ภาพเหล่านี้คล้ายเลือนลางใกล้ลบหายในวงล้อมขุนเขา ทว่าใครหลายคนที่นั่นยังยืนยันชัดเจนว่ามันยังคงอยู่เคียงคู่พวกเขาทุกลมหายใจ

หากใครได้ผ่านพ้นถนนคดโค้งของขุนเขาจากเมืองยะลามากว่า 141 กิโลเมตร ในท่ามกลางวงล้อมของม่านหมอกขาวและอากาศหนาวเย็น ปลายทางเมืองชายแดนแห่งนั้นอาจเป็นที่ทางของความอบอุ่น

เมืองเบตงสงบงามอยู่ในวงล้อมของขุนเขา เหนือความสูงจากระดับทะเลปานกลางกว่า 800 เมตร ที่นั่นจึงเต็มไปด้วยอากาศเย็นสบายแทบทั้งปี ผู้คนในเมืองการค้าชายแดนแห่งนี้พันผูกตัวเองไว้ด้วยความถ้อยทีถ้อยอาศัย ทั้งพี่น้องคนไทยพื้นถิ่น คนจีนในตลาด หรือคนมุสลิมที่สงบงามใต้ร่มเงาของพระอัลเลาะห์ การค้ากับคนมาเลเซียเชื้อสายจีนทำให้เบตงเต็มไปด้วยความคึกคักเติบโต โลกการค้าชายแดนเปลี่ยน “เส้นเขตแดน” ให้กลายเป็นมิตรภาพมาเนิ่นนาน

ภาพการค้าในตลาดเช้าดึงดูดให้ผู้คนมารวมกันที่สี่แยกหอนาฬิการาวกับจุดศูนย์กลางดาวน์ทาวน์ของเบตงที่ถนนสุขยางค์ตัดกับถนนรัตนกิจ รายล้อมด้วยอาคารเก่าอันเป็นที่อยู่ของพี่น้องชาวจีนโพ้นทะเล อาหารการกินในตลาดเปี่ยมเสน่ห์ด้วยติ่มซำหลากหลาย บะกุ๊ดเต๋ ไก่สับเบตง หรือของกินนานา ขณะที่โลกกลมกลืนขับเคลื่อนให้ภาพหลายภาพงดงาม ภิกษุเรียงรายแถวเดินรับบาตรคือความสุขอันเป็นภาพชินตา พระมหาเจดีย์พุทธธรรมประกาศที่วัดพุทธาธิวาสตระหง่านอยู่ในวงล้อมขุนเขา เป็นร่มเงาของคนพุทธในเบตงมาเนิ่นนาน

ขณะที่มัสยิดกลางเบตงก็คล้ายจะเหนี่ยวนำให้ทางเดินอัลเลาะห์ของพี่น้องมุสลิมทอดเนื่องยาวไกล ยอดโดมสีขาวสะท้อนความเก่าแก่มาเนิ่นนาน ผู้รู้ท้องถิ่นเล่าถึงยุคแรกของมัสยิด ที่ว่ากันว่ามีเพียงเสาไม้อยู่ 6 ต้น เก่าแก่หลายร้อยปี ผ่านการโยกย้ายไปสู่หมู่บ้านกำปงปือตอ กำปงตือม๊ะ หวนคืนมาสู่ใจกลางเบตง และยิ่งงดงามแข็งแรงคงทนอย่างปัจจุบันในสมัยของจอมพล ป. พิบูลสงครามยามเสียงอาซานแว่วดัง ราวกับโลกหยุดนิ่ง เหลือแต่เพียงถ้อยเสียงละหมาดล่องลอยหวังให้โลกตรงหน้าเต็มไปด้วยความสงบเย็น

ชีวิตในเบตงขับเคลื่อนไปด้วยความงดงามทางศาสนาและการค้าชายแดนไปสู่รัฐเปรักของมาเลเซีย ด้วยความห่างไกลจากตัวเมืองยะลา ที่นี่จึงก่อเกิดความเป็นตัวของตัวเองรถราติดทะเบียนเบตง และยิ่งเปี่ยมเสน่ห์สำหรับแท็กซี่เบนซ์โบราณหลากรุ่น พาคนเฒ่าแก่และเด็ก ๆ เดินทางไปมาราวกับไม่เหน็ดเหนื่อย อุโมงค์เบตงมงคลฤทธิ์คือภาพจำของใครสักคนที่มีต่อเบตง อุโมงค์ลอดขุนเขาแห่งแรกของเมืองไทยยังคงเต็มไปด้วยการเดินทางไปมาของผู้คนอันไม่เคยหยุดนิ่ง

วิถีความเป็นเมืองฉายชัดอยู่ในหุบเขา ขณะที่โลกรายล้อมเบตงก็เต็มไปด้วยเรื่องราวหลากหลาย ทั้งความบริสุทธิ์ของธรรมชาติ และประวัติศาสตร์ของบ้านเมืองในมิติต่าง ๆ

ถนนสายสวยพาตัดขึ้นไปสู่บ้านปิยะมิตร ที่นั่นพื้นที่ของโครงการไม้ดอกเมืองหนาว อันเนื่องมาจากพระราชดำริ ฉายชัดความงดงามของสวนดอกไม้เมืองหนาวนานาพรรณ ทั้งเยอบีรา ไฮเดนเยีย ดาวเรือง ซัลเวีย เบญจมาส กุหลาบหลากสี ที่ล้วนแล้วแต่ได้รับการส่งเสริมสู่ผู้คนของเบตง พวกเขาเต็มไปด้วยการงานและทางเลือกใหม่ อากาศหนาวเย็นไม่เพียงแต่ทำให้ดอกไม้ผลิบาน ทว่าทำให้รอยยิ้มในการหล่อเลี้ยงชีวิตได้ก่อเกิดในหุบเขา

บ้านปิยะมิตรยังแทรกซ่อนอยู่ด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์การเมืองของแผ่นดิน อุโมงค์ปิยะมิตร หรือที่ใคร ๆ เรียกกันว่าอุโมงค์เบตง ถูกสร้างขึ้นจากกองกำลังพรรคคอมมิวนิสต์มาลายา ในราวปี พ.ศ.2519 ครั้งที่ความคิดและอุดมการณ์ทางการเมืองเต็มไปด้วยความแตกต่าง

ทางเดินในโพรงภูเขาราวหนึ่งกิโลเมตรพาผู้มาเยือนก้าวลึกไปสู่โลกอดีต ทั้งห้องนอนเตียงดินเหนียว โถงห้องประชุม เครื่องไม้เครื่องมือโบราณ อุปกรณ์การสู้รบ รวมถึงอดีตที่พ้นผ่านอันเหลือเพียงความทรงจำ

โลกสีเขียวที่ห่มหุ้มเบตงยังเต็มไปด้วยความพิเศษ ทั้งความงดงามของธารน้ำจากน้ำตกอินทสร หรือที่บ่อน้ำร้อนเบตง ที่เต็มไปด้วยผู้คนท้องถิ่นมาพักผ่อน หย่อนกายใจลงในมวลน้ำและผืนแผ่นดินอันสุขสงบ แม้ว่าโลกรอบด้านจะหมุนเคลื่อนไปเช่นใดก็ตาม

ในวงล้อมของขุนเขา ยามที่อากาศหนาวมาเยี่ยมเยือนนกอพยพจากไซบีเรียหลากหลายสายพันธุ์จะออกเดินทางไกลบางส่วนแวะเวียนอยู่ตามบึงน้ำและความอบอุ่นของเบตง

ณ วันที่บางอย่างเปลี่ยนแปลงไปราวกับโลกอีกใบที่ขับเคลื่อน เมืองเล็กอย่างเบตงก็เต็มไปด้วยภาพหลากหลายที่ใครหลายคนพยายามเดินทางมาพบสัมผัส

ทั้งขุนเขาและผู้คน ที่ต่างก็มีส่วนถักร้อยภาพกลมกลืนของบ้านเมืองในโอบล้อมของขุนเขาแห่งหนึ่งไว้ตรงชายแดน

มันอาจสะท้อนถึงสายสัมพันธ์บางอย่างที่คงทนเนิ่นนานและหลายคนหวังให้มันยังคงอยู่เท่าที่ความเป็นจริงจะยินยอม  

How to go?

• จากตัวเมืองยะลา ใช้ทางหลวงหมายเลข 410 ผ่านถนนสายภูเขาแสนงดงามไปสู่อำเภอเบตง ชายแดนไทย-มาเลเซีย ราว 141 กิโลเมตรนอนอุ่น
• Betong Merlin ถนนฉายาเชาวลิต โทร. 07-323-0223-40 เว็บไซต์ www.mandarinbetong.co.th
• River Inn resort ถนนประชาธิปัตย์โทร. 07-323-4175-6อิ่มอร่อย
• ร้านต้า เหยิน ถนนสุขยางค์ อาหารจีนสูตรแคะแสนอร่อย ทั้งเคาหยกเนื้อเนียนนุ่ม ปลาจีนนึ่งบ๊วยไก่สับเบตง โทร. 07-323-0461
• ร้านไท ซ๊ ฮี้ ถนนเทศจินดา ติ่มซำ บะกุดเต๋ อาหารเช้าสไตล์จีนหลากหลาย เก่าแก่เคียงคู่คนเบตง โทร. 07-323-5802
• ครัวฮาลาล อาหารมุสลิมหลากหลาย รวมถึงอาหารไทยที่ปรุงรสตามหลักฮาลาลของมุสลิม เช่น แกงส้มชะอมกุ้ง ปลาราดพริก ปูผัดผงกะหรี่โทร. 07-323-4685 และ 07-323-1515