ผู้คนของเมืองเล็ก ๆ แสนเก่าแก่แห่งผืนดินล้านนา วางตัวตนอย่างผสมกลมกลืนไปในความงดงามเหล่านั้น ที่แม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ หากใครสักคนได้ฝ่าปราการสูงชันและดิ่งลงสู่ที่ราบฉาบเคลือบอยู่ด้วยนาข้าวผืนสวย เขาอาจได้รู้ว่าชีวิตของคนที่นี่เต็มไปด้วยความผูกพันในหลากหลายมิติ เป็นความผูกพันที่กอดเกี่ยวผู้คนแห่งขุนเขาไว้อย่างละมุนละไมและคงทน

จุดชมวิวบ้านบนดอย กระจ่างตาด้วยชุมชนในหุบดอยที่มีลำน้ำแม่แจ่มพาดผ่านทุ่งนาเป็นเส้นสายสีเงิน เมืองแห่งเกษตรกรรมเบื้องล่างเคลื่อนไหวตัวตนในปลายบ่ายอย่างงดงาม น่าหลงใหล 

ใคร ๆ ก็หลงรักแม่แจ่ม เมืองที่ตั้งอยู่ในวงล้อมของเทือกเขาถนนธงชัย ไม่เพียงแต่ผู้ผ่านทางจากแดนไกล แต่มันอาจรวมไปถึงผู้คนของเมืองในหุบเขาหลังดอยอินทนนท์แห่งนี้

ท่ามกลางพื้นที่มโหฬารที่เป็นอำเภอขนาดใหญ่ที่สุดของเชียงใหม่ทว่าในความไพศาลนั้นประกอบด้วยป่าเขาและที่ราบเชิงเขาเป็นส่วนใหญ่เช่นนั้นที่ราบลุ่มซึ่งเทียบว่าน้อยนิดอันงดงามอยู่เบื้องล่างนี้ จึงสำคัญยิ่งสำหรับชาวไทยพื้นเมืองและชาวไทยภูเขา ทั้งปกาเกอะญอ ม้ง ละเวือะ รวมถึงลีซอ

ถนนสายเล็กสายน้อยขีดขึ้นเป็นข่ายใย แถบวัดพร้าวหนุ่มปรากฏเป็นย่านบ้านไม้โบราณที่เป็นชุมชนเก่าแก่ของแม่แจ่ม เฮือนโบราณอุ๊ยขันแก้ว วางตัวเองกำกับบ้านเลขที่ 19 หลังคากระเบื้องดินขอห่มหุ้มด้วยตะไคร่ราวผืนพรมเขียวนุ่ม เรือนไม้หยัดยืนอยู่ด้วยเสาใหญ่โตสะท้อนความสมบูรณ์แห่งป่าเขาในอดีต

ไม่ไกลกันคือวัดพุทธเอ้นที่มีโบสถ์หลังเล็กตระหง่านอยู่กลางบึงบัวในสระน้ำ เป็นโบสถ์น้ำหลังเดียวในเชียงใหม่ที่ยังคงหลงเหลือ โดยใช้น้ำกำหนดขอบเขตขัณฑสีมาแทนใบเสมา และอย่างน่าทึ่งในความศรัทธาที่ดำรงตนคู่ปัจจุบัน ชาวแม่แจ่มทยอยกันมารองน้ำจากบ่อน้ำทิพย์ไปดื่มใช้ ผู้คนพร้อมภาชนะหลากหลายผลัดเวียนกันมาตรงนี้แทบทั้งวัน

เมืองเก่ากลางหุบเขาอย่างแม่แจ่มที่ถูกห่มคลุมอยู่ด้วยขุนเขาและศรัทธาในพระพุทธศาสนา ย้อนกลับไปในวันวานแม่แจ่ม หรือเมืองแจ๋ม ในภาษาไทยญวน เคยเป็นศูนย์กลางการเรียนการสอนพระพุทธศาสนาที่สำคัญแห่งหนึ่งของเชียงใหม่ มีเจ้าเมืองสืบเชื้อสายมาจากเจ้าเมืองเชียงใหม่อย่างพญาเขื่อนแก้ว ที่อพยพผู้คนมาตั้งเมืองแถบบ้านอาฮาม ตำบลท่าผา ที่เป็นจุดแรกเริ่มของการปักหลักในอดีตกาล

วันฝนนอกฤดูกาลท่องเที่ยว แม่แจ่มขับเคลื่อนตัวเองไปอย่างเนิบนาบ คล้ายทำนองของผืนนารายล้อมที่รอวันเก็บเกี่ยว ศิลปะล้านนาหลายสมัยในวัดโบราณของแม่แจ่มเต็มไปด้วยความงดงาม ที่วัดป่าแดด จิตรกรรมฝาผนังฝีมือช่างไทยใหญ่สมัยปี พ.ศ.2430 งดงามอ่อนช้อย ฉายภาพแม่แจ่มในอดีตปะปนอยู่ในเรื่องพุทธประวัติ ขณะวัดยางหลวง

ที่อยู่ไปไม่ไกลนั้นน่าทึ่งด้วย “กิจกูฏ” หรือกู่ปราสาทหลังพระประธานในอุโบสถ ลวดลายปูนปั้นหลอมรวมทั้งงานช่างเชียงแสน งานช่างล้านนาพื้นบ้าน ไปจนถึงศิลปะพม่าเข้าไว้ด้วยกันอย่างน่าทึ่งที่วัดกองกาน พระพักตร์พระเจ้าตนหลวง พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองคนที่นี่งดงามและสงบเย็น เมืองเล็ก ๆที่งดงาม คำว่าศรัทธาถูกนำมาบอกเล่าภายใต้ศิลปะและวันเวลาจากอดีต ไม่เพียงแต่พระพุทธศาสนา ทว่าโลกอีกใบล้วนผูกพันเคียงข้างคนแม่แจ่มมาอย่างแยกไม่ออก โลกแห่งใยฝ้าย ลวดลาย และผ้าทอตีนจกโบราณอันเลื่องลือออกไป

นอกขุนเขา ที่บ้านท้องฝาย หญิงแม่แจ่มส่วนใหญ่เติบโตมากับการทอผ้าซิ่นตีนจก ร้านขายผ้าที่เรียงรายด้วยรูปแบบสมัยใหม่ไม่ได้ฉีกพรากรูปแบบลวดลายโบราณให้เลือนหายนอกจากขุนเขาและผืนนาคล้ายเส้นฝ้ายจะร้อยโยงและเข้าไปมีส่วนในทุกอณูของคนที่นี่ ตั้งแต่ซิ่นผืนโบราณที่แม่ลูกอ่อนมักนำมาห่มหุ้มร่างทารกแรกเกิดแทนผ้าอ้อม พวกเขาเชื่อกันว่าซิ่นของคนดีย่อมนำพาความดีมาสู่เด็ก ๆ

เส้นฝ้ายผูกพันเกี่ยวเนื่อง มายังลวดลายอันเป็นเอกลักษณ์ในผ้าทอตีนจกของคนแม่แจ่ม ลายหลัก ๆ ทั้ง 16 ลายเต็มไปด้วยทักษะที่หญิงแม่แจ่มต้องเรียนรู้ การดู“ย่า” หรือแบบ นั้นเป็นสิ่งเคร่งครัด ลายเชียงแสนหงส์ดำเป็นลายโด่งดัง ทว่าลายที่คนทอตีนจกแม่แจ่มว่ากันว่ายากที่สุดนั้นคือ ลายสามขันแอว

ผ้าโทนเหลือง เขียว วางสงบอยู่มุมเล็ก ๆ ในของบ้านท้องฝาย ปะปนกันไปทั้งผ้าลายโบราณและลายประยุกต์ที่แสดงถึงการปรับเปลี่ยนและเติบโตคล้ายจะเล่าเรื่องราวอันเก่าแก่ของเมืองแห่งหนึ่ง ไม่ว่าวันเวลาจะเปลี่ยนผ่านไปนานแค่ไหน เมืองที่พืชพรรณ พระพุทธศาสนา และเส้นใยเล็ก ๆ ก็ยังยึดโยงพวกเขาไว้อย่างอบอุ่นในวงล้อมของขุนเขาหากใครสักคนหนึ่งผ่านพ้นตัวเองข้ามปราการอันใหญ่ทะมึนของทิวเขาถนนธงชัยลงมาสู่ที่ราบผืนงามของแม่แจ่ม สักนาทีหนึ่ง เขาอาจพบว่าผู้คนแห่งแดนดอยแสนไกลแห่งนี้เต็มไปด้วยรูปแบบชีวิตอันต่อเนื่องยาวนาน

เป็นชีวิตที่ใครสักคนอาจใฝ่ฝันถึง ชีวิตที่เติบโตไปกับสิ่งรายล้อมอย่างผสมผสานและกลมกลืน  

How to go?

•หากมาจากกรุงเทพฯ และต้องการมุ่งตรงสู่แม่แจ่ม แยกซ้ายเข้าทางหลวงหมายเลข 106 ที่อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง มุ่งขึ้นเขาสู่อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ จากนั้นแยกซ้ายเข้าทางหลวงหมายเลข 108 ผ่านออบหลวง จากนั้นเลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 1088 สู่อำเภอแม่แจ่มนอนอุ่น

•ม่อนไม้งามรีสอร์ท บ้านพักน่ารักริมเหนือเนินเขาริมทุ่งนาอำเภอแม่แจ่ม โทรศัพท์ 08-2888-5180  เฟซบุ๊ก: ม่อนไม้งามรีสอร์ท

• เฮือนแรมแจ่มเมือง บ้านพักสวยงามเก๋ไก๋ สะดวกสบายริมเส้นทางแม่แจ่ม-ดอยอินทนนท์ โทรศัพท์  0-5382-8398และ 08-1972-3442อิ่มอร่อย

• ร้านข่วงนา อาหารพื้นเมือง อาหารตามสั่ง บรรยากาศดีริมทุ่งนา โทร. 08-7183-6931

• ร้านแจ่มเจ้า ข้าวซอยอร่อยตรงข้ามที่ทำการไปรษณีย์แม่แจ่ม ข้าวซอยไก่ ข้าวแกง และขนมหวานปรับเปลี่ยนชนิดไปแต่ละวัน โทร. 08-9559-0295