ภาพจำจากหนังจีนดังๆ หลายเรื่องเราจะเห็นว่า ทรงผมอันเป็นเอกลักษณ์ที่ผู้ชายไว้ผมเปีย โกนผมครึ่งศีรษะ นั้นเปรียบเสมือนค่านิยมของชาวจีน แต่แท้จริงแล้วนั้นเบื้องลึกเบื้องหลังนั้นคือการต่อสู้ระหว่างเผ่าฮั่นและเผ่าแมนจู มิใช่เพียงแฟชั่นอย่างที่เราเข้าใจ

ต้นเหตุ

การเข้ามารุกรานของเผ่าแมนจูอย่างรุนแรงในปี พ.ศ.2187 หลังแมนจูรบชนะเผ่าฮั่น ในพื้นที่ชนะจะต้องถูกบังคับให้ไว้ผมเปียตามความเชื่อของแมนจู เพื่อปกครองและแสดงแสนยานุภาพของเผ่าตนเอง ใครที่ไม่เชื่อฟังไม่ไว้ผมตามความเชื่อของแมนจูจะต้องถูกฆ่าถือว่าไม่ยอมศิโรราบต่อแมนจู ในตอนเริ่มต้นคนไม่ทำเพราะหากทำตามแมนจูเท่ากับตนนั้นยินยอมปกครองโดนแมนจู จึงมีการเชือดไก่ให้ลิงดูฆ่าคนฮั่นที่ไม่เชื่อฟัง โปรยความหวาดกลัวไปทั่วจนเกิดแรงต่อต้าน

ตัวเอ๋อกุ่น จักพรรดิแมนจูจึงยกเลิกกฎไว้ผมเปียไปชั่วคราวเพื่อแก้เกม แล้วปกครองจนเมื่อคนฮั่นเริ่มยอมรับชะตากรรมชีวิตตนเอง จึงมีคำสั่งไว้ผมเปียอีกครั้งในปีพ.ศ. 2188 ใครต่อต้านก็ฆ่า ผมเปียคือสัญลักษณ์แห่งความจงรักภักดีหากตัดเปียตนเองคือตั้งตนเป็นปริปักษ์กับราชวงศ์ชิง จนเกิดการต่อต้านแมนจูอีกครั้ง

พอมาถึงปลายศตวรรษที่ 19 ประชาชนเริ่มมีความคิดเป็นประชาธิปไตยมากขึ้น หลังจากการปฏิวัติซินไห่ในปี พ.ศ.2454  โดยมีซุนยัดเซ็นเป็นผู้นำ ก็ได้ประกาศให้ทุกคนตัดผมเปียทิ้งภายใน 20 วัน ด้วยเหตุนี้สัญลักษณ์การปกครองของราชวงศ์ชิง จึงได้สิ้นสุดลงหลังปกครองจีนมากกว่า 200 ปี

ความเชื่อเรื่องทรงผมเปียของชาวแมนจู

ชาวแมนจูเดิมเป็นชนเผ่าทางตะวันออกเฉียงเหนือของจีน ดำรงชีพอยู่ด้วยการล่าสัตว์และจับปลา เก่งกาจในการรบบนหลังม้าและยิงธนู ชาวแมนจูเชื่อว่าเส้นผมนั้นเชื่อมต่อกับสวรรค์ โดยเฉพาะผมกลางกระหม่อมที่ใกล้ท้องฟ้ามากที่สุด จึงเป็นดั่งจุดศูนย์รวมวิญญาณของคนเรา ผู้ชายเเมนจูจึงโกนผมเพียงครึ่งศีรษะ แล้วไว้เปียยาวจนถึงกลางหลัง ส่วนผู้หญิงก็จะทำเป็นมวยผมไว้ด้านบน การไว้ผมเปียแล้วโกนผมแค่ด้านหน้า คาดกันว่ามาจากเหตุผลเรื่องความสะดวกในการขี่ม้าเข้าป่าล่าสัตว์ เพื่อให้ทำอะไรได้สะดวกผมไม่ปรกหน้าอีกทั้งการไว้เปียยังช่วยให้ทำอะไรคล่องตัวรู้สึกทะมัดทะแมง ไม่ต้องมากังวลกับเส้นผมของตน

ผลกระทบของการไว้ผมเปียของชาวแมนจูต่อชาวฮั่น

ในมุมมองของผู้เขียน ส่วนหนึ่งสัญลักษณ์การบังคับไว้ผมเปียของชาวฮั่นนั้นคือความพยายามกลืนชาติของราชวงศ์ชิง  เมื่อรบชนะ ภูมิปัญญาความเชื่อดั้งเดินจะต้องถูกทำลายลงไปและน้อมรับในสิ่งใหม่ของผู้ปกครอง คล้ายประเทศญี่ปุ่นที่อเมริการบชนะแล้วบังคับให้องค์จักพรรดิต้องออกมากล่าวต่อสาธารณะชน ว่าตนไม่ใช่บุตรของพระอาทิตย์เพื่อทำลายศาสนาชินโต

แต่อาจเพราะแผ่นดินจีนนั้นผ่านการรบพุ่งมานานการโดนบังคับซ้ำแล้วซ้ำเล่าทำให้ชาวฮั่นเคียดแค้นและก่อเป็นคลื่นใต้น้ำรอวันปะทุ การไว้เปียคือสัญลักษณ์แห่งการยอมแพ้ส่งผลต่อจิตใจ เมื่อเวลาผ่านไปมากขึ้นการไว้เปียจึงเริ่มถูกตั้งคำถาม ยิ่งหากความเป็นอยู่ของประชาชนไม่ได้ดีขึ้นจากการปกครองยิ่งก่อเป็นเชื้อไฟให้เกิดกบฏโดยง่าย การบังคับไว้ผมเปียอีกครั้งจึงเป็นการวางหมากที่พลาดของราชวงศ์ชิง และนี่อาจเป็นอีกเหตุผลเล็กๆ ในหนึ่งของหลายเหตุผลที่ผลักดันให้รางวงศ์ชิงล่มสลายในที่สุด

ขอขอบคุณภาพจาก: Pinterest